9 марта 2023 г. в Институте истории им. Ш.Марджани АН РТ состоялась презентация книги авторского коллектива краеведов и историков «История татарских деревень Октябрьского городского округа Пермского края». Автором-составителем, научным редактором книги выступил доктор исторических наук, профессор Файзулхак Габдулхакович Ислаев.

Белешмәлек ТР ФА Ш.Мәрҗани исем. Тарих институты Идел буе һәм Урал алды тарихы бүлеге хезмәткәрләре: бүлек җитәкчесе, тарих фәннәре докторы Р.Р.Исхаков, өлкән фәнни хезмәткәр, тарих фәннәре кандидаты И.Җ.Фәйзрахманов һәм фәнни хезмәткәр Х.З.Баһаветдинова тарафыннан эшләнелде. Әлеге хезмәттә Минзәлә өязенең 1795–1859 елларга караган V–X ревизия материаллары буенча статистика материаллары һәм яңа өстәмә тарихи документлар урын алды. Белешмәлек төбәктә яшәүче татар халкы санындагы үзгәрешләрне, сословие һәм дини составын, торак пунктларның урнашу структурасын ачыкларга ярдәм итә. Презентацияне үткәрүдә Институтның фәнни эшләр буенча директор урынбасары, педагогика фәннәре кандидаты М.М.Гибатдинов актив катнашты.

Многолетняя и плодотворная деятельность Алтера Львовича Литвина (18.12.1931 – 06.03.2023) была тесно связана со многими научными и учебными учреждениями Казани. В 1957–1962 гг. он был научным сотрудником Государственного музея ТАССР и Татарского НИИ языка, литературы и истории Казанского филиала АН СССР, в 1962–1979 гг. преподавал в Казанском государственном педагогическом институте, в 1979–1985 гг. в Казанском химико-технологическом институте. С 1985 г. его научная и педагогическая деятельность была тесно связана с Казанским государственным университетом, где он был заслуженным профессором и в 1989–1998 гг. возглавлял кафедру историографии и источниковедения. В эти годы он был членом диссертационного совета по историческим наукам и подготовил целую плеяду докторов и кандидатов наук. Основательные научные труды Алтера Львовича, посвященные истории и историографии гражданской войны в Поволжье, истории политических репрессий и многим другим проблемам, получили широкое признание в среде профессиональных историков.

Китапта Казан шәһәрендә урнашкан Яңа Татар бистәсе зиратында хәзерге көнгә хәтле сакланып калган гарәп язулы татар эпиграфик истәлекләренең тулы тасвирламасы бирелгән. ТР ФА Ш.Мәрҗани исем. Тарих институты тарафыннан оештырылган фәнни экспедиция вакытында бу зиратта 1841 елдан алып 1929 елга хәтле куелган 1400 дән артык кабер ташы исәпкә алынган һәм өйрәнелгән иде. Автор тәүге мәртәбә аларның барысының да текстларын, хәзерге телгә күчермәләрен, фотосурәтләрен китергән.

Организаторы конференции: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, Центр исследований Золотой Орды и татарских ханств им. М.А.Усманова; Отделение тюркологии Института славистики, тюркологии и циркумбалтийских исследований Университета имени Иоганна Гутенберга (Майнц, Германия); Касимовский историко-культурный музей-заповедник; МОО «Ассоциация исследователей Золотой Орды»; ТОО «Институт исследования Великой степи» (Алмата, Казахстан). При поддержке журнала «Золотоордынское обозрение».

2021 елда Россиядә халык санын алу үтте, Росстат биргән мәгълүмат буенча, татарлар саны 600000 кешегә кимегән. Татарның кимүе һәр регион буенча да күзәтелә. Чираттагы «Таяну ноктасы» тапшыруы Әстерхан өлкәсендәге татарларга һәм халык санын алу нәтиҗәләренә багышланган иде. 2021 елда Әстерхан татарлары, 2010 елгы мәгълүмат белән чагыштырганда, 12000 кешегә кимегән, ә 2002 елдан караганда, Әстерхан 22000 татарын югалткан.  Шул ук вакытта 20 ел эчендә нугайлар саны 7000 кешегә арткан. Моның сәбәпләре нидә? Әстерхан татарларының тарихы, аларның хәзерге халәте һәм проблемалар хакында фикер алышу өчен студиягә галимнәр, Әстерхан төбәгеннән чыккан күренекле шәхесләр, шунда гомер итүчеләр чакырылган иде. Тапшыруда Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәрләре С.Рәхимов, Д.Умеров, Институтның өлкән фәнни хезмәткәре, тарих фәннәре кандидаты Э.Сәлахова, филология фәннәре кандидаты Ф.Җәүһәрова, Әстерхан шәһәренең «Ак мәчет» имамы М.Юнысов, татар теле укытучысы Г.Вәлиева катнаштылар.

ПРОГРАММА итоговой научной конференции Института истории им. Ш.Марджани Академии наук РТ

Краткий отчет о деятельности Института истории им. Ш. Марджани АН РТ за 2022 г.    (pdf)

В мероприятии приняли участие руководитель Центра исследований Золотой Орды и татарских ханств, к.и.н. Ильнур Миргалеев и ведущий научный сотрудник, д.и.н. Искандер Измайлов.